Wayang Golek, levend erfgoed
Wanneer je jezelf verdiept in het klassieke Javaanse poppenspel, dan beland je al snel in een boeiend doolhof van verhalen, stijlen en theatervormen. Het volgen van een voorstelling, of het vinden van de juiste naam voor een pop kan best een uitdaging zijn. Sommige poppen hebben meerdere namen of worden voor meerdere karakters gebruikt. Ook de aanwezigheid van toeristenpoppen – die niet altijd volgens de strikte traditionele kunstregels zijn vervaardigd – maakt het allemaal nog uitdagender. En dan laten we de regionale stijlverschillen nog buiten beschouwing?
Code gekraakt
Ingewikkeld? Misschien wel, maar de ‘code’ kan gekraakt worden. Een uitstekend hulpmiddel is het boek ‘Wayang Golek, De fascinerende wereld van het klassieke West-Javaanse poppenspel‘ van Peter Buurman dat in 1980 werd gepubliceerd. Buurman’s grote verdienste is dat hij er als eerste in slaagde de Wayang-typologie in kaart te brengen en toegankelijk te maken voor een groot publiek. Aan de hand van zijn ruim 200 originele tekeningen (zie onder) van de verschillende types handen, gezichten en hoofdtooien neemt Buurman ons mee op ontdekkingstocht.
Pop A26. Yudistira
Gezicht: wit. Hoofdtooi: gelung keling, meestal met twee sumpings, soms met één. Geen jamang. Geen ornamenten rond armen en polsen. deze pop komt in alle sets voor en is nauwelijks variabel.
Niet uitwisselbaar met andere karakters.
Fragment uit Wayang Golek van Peter Buurman (p.85)
[Boek te koop in de webshop]
Levend erfgoed
De typologie van Buurman biedt ook vandaag nog een houvast voor heel wat liefhebbers en verzamelaars. Toch evolueerde de snijstijl sinds het verschijnen van het boek van Buurman verder, met respect voor de eeuwenoude traditie. Waar oude poppen ruim 100 jaar geleden vaak gestileerd werden volgens de essentie, worden die ‘basisvormen’ vandaag verder uitgewerkt met een nog groter oog voor detail. Extra krulletjes en ornamenten, nog opvallendere kleuren, extra blinkende glaspareltjes, … de poppenspelers (Dalangs) doen er alles aan om de interesse in deze traditionele kunstvorm levendig te houden en vernieuwen geregeld de poppen die ze gebruiken tijdens de voorstellingen.
Yudistira, 1930
Yudistira, 1950
Yudistira, 2023
Om meer details mogelijk te maken zijn de nieuwe poppen vaak wat groter wat ook de zichtbaarheid ten goede komt. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat de (vaak geactualiseerde) verhalen ook vandaag nog volledige gemeenschappen op de been brengen om te genieten van een voorstelling onder de bezwerende begeleiding van een gamelan orkest.
House of Wayang wil bijdragen tot de instandhouding van dit wonderbaarlijk cultureel erfgoed. In Indonesië, door poppenspelers te helpen bij het vinden van de nodige middelen om nieuwe poppen en muziekinstrumenten te vervaardigen. En internationaal, door met de hulp van bevriende verzamelaars en Dalangs zoveel mogelijk informatie te delen over elke pop. Heb je vragen bij een bepaalde pop of karakter? Neem dan zeker contact met ons op.
